OTO EKSPERTİZ İSTASYONUNDA KULLANILAN CİHAZLAR
İKİNCİ EL MOTORLU KARA TAŞITLARININ TİCARETİ HAKKINDA YÖNETMELİK TASLAĞINDA;
MADDE11-4 EKSPERTİZ RAPORUNUN DÜZENLENMESİ MADDESİNDE MECBURİ OLMASI GEREKEN OTO EKSPERTİZ MERKEZİ STANDARTLARI
OTO EKSPERTİZ İSTASYONUNDA KULLANILAN CİHAZLAR
1. ARAÇ TEST HATTI
a. Yanal kayma test cihazı; MECBURİ DEĞİLDİR. DERİNLİĞİ MÜMKÜN OLMAYAN DÜKKANLARDA KULLANILMAYABİLİR.
Bu cihaz ile aracın direksiyonu tam düz tutularak 1 km gittiğinde aracın ne kadar sağa, ne kadar sola kaydığı tespit edilir. Cihaz bu testi sadece 1m lik mesafede yapar. Bu sayede aracın sürüş güvenliği, tekerlek düzen ayarı, aks pozisyonları hakkında bilgi sahibi olunur. Aracın yanal kaymasındaki bozukluklar viraj dönüşlerinide etkiler. Aşırı bozukluklar aracın yoldan çıkmasına sebebiyet vermektedir. Normal şartlarda direksiyon tam düz tutulduğunda araç 1 km sonunda en fazla 5 m sağa veya sola kayma yapabilir. 5 m üzerinde bir kayma söz konusu ise aracın tekerlek düzen ayarı ve alt takımları mutlaka kontrol ettirilmelidir.
b. Süspansiyon test cihazı;
Bu cihaz ile önce aracın aks ağırlığı ölçülür. Daha sonra özel bir sistem yardımı ile aracın tekerlekleri yukarı aşağı yönde hareket ettirilerek araca çukura düşüş veya kasisten atlayış hissi verilir. Bu sayede yol testi yapmadan aracın süspansiyon verimliliği ölçülür.
Süspansiyon sisteminin verimliliği ;
- Lastik
- Tekerlek düzen ayarı
- Alt takımlar
- Gövde yapısı gibi etkenlere bağlı olduğu için elde edilen sayısal değerler ile yorum yapılır.
Süspansiyon sisteminin verimliliği % olarak ölçüldüğü için;
%0 - %20 arası değerler zayıf veya problemli
%20 - %40 arası değerler düşük verimlik
%40 - %60 arası değerler normal
%60 - %80 arası değerler iyi
%80 - %100 arası değerler spor otomobil olarak yorumlanır.
DİKKAT: Hiçbir araç üreticisi ürettiği araçlarda süspansiyon sisteminin verimliliği sayısal olarak ifade etmez. Bu nedenle yukarıda limit değerleri incelenirken sağ ile sol tekerlekler arasındaki farkları gözardı etmemeliyiz. Sağ ile sol arasında %15 ten fazla fark çıkması bir problem olduğunu göstermektedir.
c. Fren test cihazı
Aracın ön servis frenleri, arka servis frenleri ve el freni ile ilgili;
- Fren ısıtma işlemi (Soğuk frenler test edilmez. Test edilse de doğru sonuç alınmaz.Pleyt (Plaka) şeklindeki fren test cihazları bu işlemi yapamaz.
- Yuvarlanma direnci (Disk, kampana ve balatalarda ki sıkışmalar, lastik direnci)
- Max güç ve sağ sol arasındaki dengesizlik.
- Ovalizasyon (dik ve kampanalardaki ovalite bozukluğu, pedala basınca titreme )
ölçümleri yapılır. Bu sayede aracın her bir teker ve aksa göre ve de toplamdaki fren verimlilikleribelirlenir. Merdane sistemli fren test cihazlarının tercih edilmesinin sebebi tüm testleri yapabilmesidir.Merdaneler üzerindeki kaplamanın normal asfalt hissi vermesi çok önemlidir. Demir plaka veya sacdan yüzeyleri yapılmış cihazlarda kayma söz konusu olduğu için ölçüm sonuçları doğru çıkmaz. Özellikle yağışlı havalarda bu kayma çok daha büyük boyutlardadır.
d. Güç test cihazı; (DYNO DİNAMOMETRE)
Güç test cihazları motorun tarafından tekerleklere aktarılan gücü ölçmektedir. Bu sayede motor ömrü, motor gücü ve aracın tork değerleri aynı zamanda kayıp güçler belirlenmektedir. Bu ölçümler araç merdaneler üzerinde iken max devrine kadar çıkartılarak belirlenmektedir. Bu nedenle teste başlamadan önce araç sıkıca cihaz etrafında konumlanmış sabit kancalara sabitlenmelidir. Test sırasında motordaki sıcak havanın tahliyesi için yer tipi fanlar aracın motor kısmına yakın bir şekilde yerleştirilip motor kaputu açılmalıdır.
e. Kumanda paneli;
Araç test hattı ve güç ölçüm cihazına ait tüm elektronik aksamı, ölçüm bilgisayarını , monitör ve yazıcı ünitelerini üzerinde barındıran bu sistem ile hem işyerinde güzel bir görsellik sağlanmakta, hem de müşteri kayıtları tutulmaktadır.
Araç test hattından yaklaşık 4 m ileriye konumlandırılan bu kumanda paneli için yakınına ;3 faz + 1 Nötr + 1 Toprak olmak üzere 5 hat çekilmeli. Kablo kalınlıkları min 4mm çapında olmalı. Yani 5x4 bir kablo çekilmelidir. (veya 4x4 kablo çekilip topraklama ayrıca yapılabilir.) Aynı zamanda 6 bar hava gereklidir.
Otomobil grubu araçları test etmek için min 8,7 m uzunluğunda ve 4 m genişliğinde bir alana ihiyaç vardır.
(İş yeri girişi düz ise)
2WD Dinamometre Fren test Süspansiyon test Yanal kayma sıralanır.
Araç test başlangıç konumu 3,7 m. Min 5 m. araç düz bir zeminde test edilmeli ve bu düz zeminin uzunluğu 12 m olmalıdır. İşyerinin önü düz bir alan ise ve cihazlar kapı ağzına yerleştirilirse toplamda 8,7 m lik bir dükkan uzunluğu oto grubu araçları test etmeye yeterli olacaktır.
2. ARAÇ KALDIRMA LİFTLERİ
a. Ön takım boşluk test özellikli dört tekerden kaldırmalı makaslı lifti - ÖNERİLEN
Bu lift sayesinde araçları tekerleklerden kaldırarak tüm alt takım ve şase kontrolleri salıklı bir şekilde yapılabilmektedir. Aracı tekerlekten kaldırmak hem hızlı, hem kolay hem de daha güvenlidir. Aynı zamanda liftin ön kısmına yerleştirilmiş boşluk test cihazı ile aracın ön takımları tek kişi tarafından hızlı ve kolay bir şekilde test edilebilmektedir.
b. Dört tekerden kaldırmalı makaslı lift; - ÖNERİLMEZ
Bu lift sayesinde araçları tekerleklerden kaldırarak tüm alt takım ve şase kontrolleri sağlıklı bir şekilde yapılabilmektedir. Aracı tekerlekten kaldırmak hem hızlı, hem kolay hem de daha güvenlidir.
c. Marşpiyelden kaldırmalı makaslı lift; - ÖNERİLMEZ
Araçları tekerleklerden değil marşpiyelden kaldırarak tüm alt takım ve şase kontrolleri yapılabilmektedir. Aracı marşpiyelden kaldırmak iki kolonlu liftlere göre daha hızlıdır ve kolaydır. Bu lift; iki kolonlu liftlere göre yer kaplamaz. Ancak bazı arabaları marşpiyelleri zayıftır. Bu araçları kaldırırken dikkatli olmak gerekir.
d. İki kolonlu lift - ÖNERİLMEZ
İki kolonlu lift eğer şase ölçümü yapılacaksa tercih edilmelidir. Aksi halde araç ekspertiz istasyonları için çok verimli kullanılmamaktadır.
3. DIAGNOSTIK TEST CİHAZI
Oto Ekspertiz istasyonlarında aracın ECU (Beyin) kısmına bağlanarak araçta kayıtlı bulunan arızaları, hata kodlarını okuyup ekranda gösterir. Bu bilgileri yazıcıdan rapor alabilirsiniz. Universal bir cihazdır. İçerisinde Her marka ve model için bilgiler mevcuttur. Ancak bazı durumlarda araç üreticileri bir kısım bilgileri dışarıya vermediği için tüm araçlarda %100 performans ile çalışması mümkün değildir. Cihazda marka ve model seçimi yapıldıktan sonra tam tarama yapılarak aracın tüm elektronik sistemleri kontrol edilmiş olur.
Araç test hattının kumanda paneline bağlanarak kullanılabileceği gibi ayrı bir notebook ile de kullanılabilir.
2002 modelden önceki araçlar test edilecekse ayrıca kablo seti almak gerekir.
5. GENEL EKİPMANLAR;
a. Kompresör;
Kompresör dinamometre ve liftlerin çalışması için gereklidir. Aynı zamanda araç teste başlamadan önce lastik havaları tamamlamak için kullanılır. 300 litre 7 barlık bir kompresör ihtiyacı karşılayacaktır. Kompresörden araç test hattının önüne, kumanda paneline, liftlere hava tesisatı yapılacaktır. Kompresör çıkışına ve tesisat uçlarına nem ayrıştırıcı şartlandırıcı koyulmalıdır.
b. Kaplama kalınlığı ölçüm cihazı;
Piyasada boya kalınlık ölçüm cihazı olarak ta söylenir. Araç etrafında sık aralıklarla ölçüm yapılarak boyalı veya kısmi boyalı yüzeyler tespit edilir. Günümüzde alüminyum parçalı araçlar çoğaldığı için cihazın hem demir tabanlı yüzeylerde hem de alüminyum tabanlı yüzeylerde ölçüm yapabilmesi gerekir. Ayrıca bu cihazlarda hassasiyet de önemlidir. Yüksek hassasiyetli bir ürün tercih edilmelidir.
c. Lastik hava saati ve hava makarası;
Araçları test hattına sokmadan önce mutlaka lastik havalarını kontrol etmek ölçüm güvenliği ve doğruluğu için gereklidir. Düşük basınçlı veya yüksek basınçlı tekerlekler ölçüm doğruluğunu etkilemektedir
d. Lastik diş derinlik ölçüm cihazı;
Araçları test hattına sokmadan lastiklerin diş derinliği ölçülmeli, yasal sınır olan 3 mm nin altında ki değerlere sahip araçlar kesinlikle araç test hattına alınmamalıdır. Aynı zamanda lastik diş derinliği ekspertiz raporunda da belirtilmelidir.
e. Refraktometre;
Araçlarda soğutma suyu ve akü sıvısı viskozitesi ölçülmeli ve test raporunda belirtilmedir.
f. Fren hidrolik ölçüm;
Aracın firen hidroliğinin kaynama noktası, fren sisteminin hava alıp almadığı ve fren hidrolik sıvısının durumu hakkında bilgi verir.
g. Akü test cihazı;
Akülerin kontrol edilmesi ve aynı zamanda marş ve şarj sisteminin testi için kullanılır. Ölçüm sonuçları yazıcısında rapor alınabilmektedir.
h. Takım arabası ve mekanik alet seti;
Araçların alt kısımları, motor ve şanzuman bölümlerinde yağ kaçaklarını kontrol etmek için bazı arabalarda koruma kapaklarını sökmek gerekir. Takım arabası içerisinde değişik mekanik el aletleri ile birlikte bir de havalı somun sıkma sökme bulunmasında fayda vardır.
i. Egzoz tahliye fanı;
Özellikle tam kapalı mekanlarda araç test hattında ölçüm yapılırken araçtan çıkan egzoz gazlarının ortamı kirletmemesi çalışma sağlığı açısından çok önemlidir. Sistem bir adet makara, tesisat ve fandan oluşmaktadır. Egzoz makarasının ucu çift egzozlu arabalara uyabilecek şekilde olmalıdır.
OTO EKSPERTİZ RAPORUNDA BAKILACAK NOKTALAR ALT EKSPERTİZ -
SOL ARKA - Yaylar ve Amortisör - SOL ARKA - Aks Körükleri - SOL ARKA - Fren Balataları - SOL ARKA - Şanzıman Vites Seçici Tertibatı Boşluk Kontrolü - ARKA - Arka Diferansiyel Boşluk ve Yağ Sızdırmalık - Arazi Şaft Genel Durumu - Taban Plastik Bakalitleri - Motor ve Şanzıman Alt Takozları - Arazi Şanzımanı Yağ Sızdırmalık - Ön Fren Balataları - SOL ÖN - Yaylar ve Amortisör - SOL ÖN - Aks ve Aks Körükleri - SOL ÖN - Salıncak Burçlar ve Rotil - Rot Kolu Rot Başı - Yağ Sızdırmalık Ön Diferansiyel - Direksiyon Kutusu Yağ Sızdırmalık - Motor Muhafaza - Motor Yağ Sızdırmalık - SAĞ ÖN - Aks ve Aks Körüğü - Klima Kompresörü ve Yağ Sızdırmalık - SAĞ ÖN - Amortisör ve Yaylar - SAĞ ÖN - Fren Balataları - SAĞ ÖN - Salıncak Burçlar ve Rotil - SAĞ ÖN - Fren Hortumları - SAĞ ÖN - Fren Borusu - Şanzıman Yağı Sızdırmalık - El Freni Halatları - Torsiyon Burç ve Denge Kolları - Diferansiyel Tranmisyon Mili ve Takoz - SAĞ ARKA - Fren Balataları - SAĞ ARKA - Yaylar ve Amortisör - SAĞ ARKA - Aks ve Aks Körükleri - Yakıt Deposu ve Yakıt Hortumları - Egzoz Sistemi
GENEL KONDİSYON –
Sol Ön Lastik - Sol Ön Lastik Diş Derinliği - Ön Silecek - Ön Sol Far - Ön Sol Sinyal - Ön Sağ / Sol Sis - Arka Silecekler - Arka Sol Stop - Arka 3. Stop - Dörtlü Flaşör - Sol Arka Lastik Diş Derinliği - Sol Arka Lastik- Bagaj İçi Genel Durum - Davlumbazlar - Avadanlık ve Stepne - Jantlar Sağ Kapı Kolları Sağ Ayna Sağ Arka Last Sağ Arka Lastik Derinliği Arka Sağ Stop Far Yıkama Plaka Aydınlatma Ön Sağ Far Ön Sağ Sinyal Sol Ayna Sol Kapı Kolları Arka Sis Farları Sağ Ön Lastik Sağ Ön Lastik Derinliği
KAPORTA BOYA –
Sol Ön - Şasi - Sol Ön - Podye Saçı - Sol Ön - Kule - Sol Ön - Çamurluk - Sol Ön - Kapı - Sol Ön - Orta İç Direk - Sol Arka - Kapı - Sol Arka - Çamurluk - Arka - İç Panel - Arka - Tampon - Arka - Havuz İçi - Sağ Arka - Çamurluk - Sağ Arka - Kapı - Sağ Ön - Orta İç Direk - Sağ Ön - Kapı - Sağ Ön - Çamurluk - Sağ Ön - Kule - Sağ Ön - Podye Sacı - Sağ Ön - Şasi - Ön - İç Panel - Ön - Tampon - Ön - Kaput - Ön - Cam - Sunroof - Tavan - Tavan Tipi - Arka - Cam - Arka - Bagaj
MOTOR EKSPERTİZ –
Motor Koruyucu Kapağı - Motor Elektrik Tesisatı ve Kabloları - Soğutma Suyu Hortumları ve Sızdırmalık - Motor Yağı ve Sızdırmalık - Klima Boruları - Turbo Genel Durumu - Motor Isı Ses ve İzolasyon - Sağ Kule Bilyaları - Radyatör, Klima, Su, Intercooler - Soğutma Fanları - Sol Kule Bilyaları - Yakıt Sistemi ve Sızdırmalık - Yağ Seviyesi - Hidrolik Direksiyon Boru Kaçakları - Hidrolik Direksiyon Yağı - Görünen Tüm Kayışlar - Akü - Antifiriz - Fren Hidroliği –
İÇ EKSPERTİZ –
Direksiyon Airbag Kapak Döşemesi - Korna - Ayna Motoru - Ayna Düğmeleri - Sol Ön - Güneşlik - Pedal Lastikleri - Direksiyon Simidi Tuşları - Direksiyon İç Mafsal Boşluk - Silecek Far ve Diğer Kollar - Sol Ön - Kapı Kilit Kolları ve Döşeme - Sol Ön - Elektrikli Koltuk - Koltuk Isıtma - Sol Ön - Emniyet Kemeri - Sol Ön - Cam Düğmeleri - Sol Ön - Yan Airbag Döşemeleri - Tavan Döşemesi - Tavan Aydınlatması - Perde - Sol Ön - Cam Düğmeleri - Sol Arka - Emniyet Kemeri - Sol Arka - Koltuk Döşemesi - Sol Arka - Kapı Kilit Kolları ve Döşeme - Arka Koltuklar Isıtma ve Elektrik - Arka Koltuk Ekranlar Kontrol - Sağ Arka - Cam Rezistans- Sağ Arka - Cam Düğmeleri - Sağ Arka - Kapı Kilit Kollar ve Döşeme - Sağ Arka - Koltuk - Sağ Arka - Emniyet Kemeri - Sağ Arka - Perde - Sağ Ön - Yan Airbag Döşemesi - Sağ Ön - Koltuk Isıtma - Sağ Ön - Elektrikli Koltuk - Sağ Ön - Cam Düğmeleri - Sağ Ön - Emniyet Kemeri - Klima ve Izgaralar - Radyo ve Ses Sistemi - Genel Torpido Kaplama - Sağ Ön - Kapı Kilit Kollar ve Döşeme - Tavan Lambası - Sunroof Düğmesi - Sağ Ön - Güneşlik - Torpido Airbag Döşemesi - Çakmak - Bardaklık - Vites Kolu Boşluk ve Yıpranma - El Fren Kolu
DOSYA EKSPERTİZ –
Trafik Ceza Borcu - Vergi Borcu - İspark Borcu - Tramer Kaza Raporu - Ağır Hasar Kaydı - Kayıt Sorgulama - Plaka Değişikliği Sorgulama - Araç Sahiplik Sırası - Araç Muayene Bitiş - Egzos Emisyon Bitiş - OGS-HGS-KGS CEZA BORCU
ODB BEYİN TESTİ –
Beyin aktif ve pasif arıza incelemesi ve raporlaması - Cihaz ile otomobilin beyin ünitesine bağlanılarak otomobilin tüm elektrik ve elektronik verilerinin tek ekrandan kontrolü - ABS, ESP, ASR vb. güvenlik sistemlerinin aktif olup olmadığının test edilmesi - Motor elektronik aksamı testi - Motor aksamında sistem tarafından verilmiş uyarı var ise cihaz ile tespiti - Airbag (hava yastığı) arızaları - Devre hatası- Bağlantı soketi hatası (airbag) - Yolcu tarafı çarpışma sensor iletişimi - Hatalı sürücü hava yastığı (airbag) - Basınç düğme devre hatası - Şişirici devre direnci - Düşük yolcu hava yastığı (airbag) - Şişirici devre direnci devre hatası - Hava yastığı (airbag) çarpma sensörü - Toprağa kısa devre - ABS fren sistemi arızaları - ABS hidrolik pompa motoru devre hatası - ABS hidrolik valf devre hatası - ABS güç rölesi sargısı devre hatası - ABS giriş valf sargısı - Sol ön devre hatası - ABS çıkış valf sargısı - Arka devre toprağa kısa devre - ABS hidrolik - Çeşitli arıza kodları: yakıt sistemi, otomatik şanzıman, araç kontrol sistemi, arka stop lambası, devre, aküye kısa devre, yolcu emniyet kemeri toka düğmesi, devre toprağa kısa devre, tüm kapılar kilit açma rölesi devre hatası - Silecek arka motor - Diğer nokta kontrolleri
SÜSPANSİYON TESTİ –
Dijital süspansiyon test cihazı üzerinde aracın tüm taşıyıcı amortisörlerinin ölçümü - Amortisörler - Rotiller - Denge çubukları - Serbest askı - Sabit askı - Yaylar - Üst bağlantı - Amortisör mili - Yağ - Silindir muhafazası - Basınç tüpü - Ana valf - Alt bağlantı - Pnömatik - Helisel - Burulma - Yaprak - Şasi bağlantı noktası - Diğer nokta kontrolleri
FREN TESTİ –
Dijital fren test cihazı üzerinde tüm fren ölçümleri - Fren genel durum - Fren yıpranma - Fren diski - Fren balataları kontrolleri - Fren kaliper kontrolü - Fren servosu (westinghouse) kontrolü - ABS kontrol - Park (el) fren kontrolü - Piston - Bağlantı noktaları - Diğer nokta kontrolleri
OTO EKSPERTİZ NASIL BAŞLAR, İŞLEME ADIMLARI
Test süreci ise adım adım aşağıdaki gibi işlemektedir. Araç öncelikle motor testine alınır. Burada gücü, yıpranma payı ve aşınma durumu belirlenir. Sonraki aşamada bilgisayarla ve teknik ustalar eşliğinde aracın boya, kaporta, değişen parçalar, hangi parçalarda boya olup olmadığı, kazaya karışıp karışmadığı kontrol edilir. Tüm testler ayrı ayrı ustalar tarafından yapılır ve raporlar hazırlanır. Daha sonra sırasıyla DYNO kontrolü, yol simülasyonu, çeşitli normlarda motor gücü ölçümleri, aktarma organlarındaki sürtünme kayıplarının ölçümü, tork ölçümü, şanzuman aralık ölçümü ve tekerlek gücü ölçümü gibi bütün bölümleri en ince detayına kadar incelenir. İnceleme sonucunda kişiye aracın hangi bölümlerinde hasar olduğunu belirtecek teknik rapor hazırlanır. Yapılacak testleri biraz daha detaylandırmak gerekirse; Motor gücü ölçümü, motorun her devirde ne kadar güç ürettiğini tespit etmek ve grafik ekranında göstermek için gerçekleştirilir. Herhangi bir revizyon veya modifikasyon yapılmışsa öncesi ve sonrası güç değerleri karşılaştırılır. Tekeler gücü ölçümünde motorun ürettiği gücün ne kadarının tekerleklere iletildiği grafik ekranında gösterilir. Tork ölçümünde motorun hangi devirde ne kadar tork üretebildiği grafik ekranda gösterilir. Maksimum torku ve bu torkun üretildiği motor devri ortaya konur. Aktarma organlarındaki sürtünme kayıplarının ölçümünde motorun ürettiği gücün şanzuman, diferansiyel ve aks gibi aktarma organlarında ne kadarının kaybolduğunun tespiti yapılır ve grafik ekranında gösterilir. Çeşitli normlarda motor gücü ölçümünde ise ölçüm anındaki hava sıcaklık, basınç ve nem değerlerini dikkate alarak DIN 70020, EWG 80/1269, ISO 1585, SAE J1349 ve JIS D1001 normlarında motor gücü ölçümü yapılır ve katalog verileri ile karşılaştırma yapılır. Yol simülasyonu testinde motorun hareketine direnç uygulayarak yolda gidiyormuş gibi sadece yük altında ortaya çıkan arızaların tespiti için daha uygun bir durum oluşturulur. DYNO kontrolü ise aracın takometre ve hız göstergelerinin hata oranının belirlenmesi konusunda yardımcı olur. Tüm bu testlere ek olarak gerçekleştirilen el freni testinde ise farklı bir işleyiş söz konusudur. El freni test sisteminin özellikleri yanda olduğu gibi aktarılmıştır. Bu test sayesinde oto ekspertiz işlemleriniz güvenli bir şekilde ilerler.
TEKNİKERLERİN EĞİTİMİ
OTOEKSDER tarafından verilecek eğitimlerle, oto ekspertiz ustaları, eğitimlerini tamamlayarak Oto Ekspertiz Raporu düzenleyebilecek eğitime kavuşarak sertifika alırlar.
KAYNAK: akademi.otoroapor.com
Oto Ekspertiz Uzmanlığı Eğitim Sertifikası için hemen başvurabilirsiniz.
