Vites Kutusu Çalışma Prensibi Nedir?

Araç için gerekli olan güç motorda üretilir. Motorun krank milinde üretilmiş olan devir hızı ve tork, aktarma organlarına gönderilir. Bir aktarma organı olan şanzıman yani vites kutusu, motordan aldığı devir hızını ve torku değiştirerek tekerleklere iletir. Buna göre motordaki krank milinin hızı ve torku, vites kutusuna (vites kutusunda hız ve tork sürücü tarafından değiştirilebilir) ve şanzımandan diferansiyele burada da hız ve tork ayna, mahruti dişli oranı nedeniyle tekrar değiştirilir ve diferansiyelden sonra hareket aks millerine ve tekerleklere iletilir.

Motorun krank milindeki devir hızı ve tork, seçilen vitese göre vites kutusu içerisinde değiştirildikten sonra diferansiyele iletilir. Diferansiyelde, ayna, mahruti arasında kalan sabit dişli oranı vasıtasıyla, hız ve tork tekrar değiştirilerek tekerleklere iletilir. Diferansiyeldeki bu dişli oranına son dişli oranı denilmektedir. Diferansiyelde hız yaklaşık olarak 3 kat azaltılırken, tork 3 kat arttırılır.

Motorun devir sayısı ise gücü ve torku, tekerleklere iletilen tork ve devirle aynı değildir. Bir hız değiştiricisi olan vites kutusu yani şanzıman motorda üretilen devir sayısını ve torku yani çekiş gücünü, sürücünün seçtiği vitese göre değiştirir. Tork ve hız değişimi, vites kutusundaki dişli sistemleriyle oluşturulan dişli oranları (vites kademeleri) vesilesiyle gerçekleştirilir.

Şanzıman, düşük vitesler yani 1, 2, 3 gibi motorun devir hızını azaltarak tekerleklere iletirken, motorda üretilen torku çoğaltır. Örneğin, 1. Vites dişli oranı i=3 olsun, araç 1. Vitesteyken ve motorda 3000 devirdeyken, motorda 100 Nm tork üretilmiş olsun, şanzımana giriş yapan bu değerler, şanzımanın çıkışında 300 Nm tork ve 1000 devir olarak meydana gelir. Bu durumlarda 1. Viteste aracın torku yani çekiş kuvveti fazladır ve aracın hızı ise düşüktür. Bu nedenle de yokuş çıkılırken veya sollama yapılırken vites küçültülür ve çekiş kuvveti arttırılır.